مردم و  خواص در  منطق حکومتی امام علی (ع)

عدالت را باید سازوکار حکومت کرد. میانه روی را باید رسم الخط رفتاری قرار داد. مردم را، عموم مردم را باید قدردانست و بر خواص مقدم شمرد. این منطق حکمرانی علوی است که در نامه به مالک اشتر چنین به تصریح در‌ می‌آید: «باید که محبوب‌ترین کار‌ها در نزد تو، کار‌هایی باشد که با میانه روی سازگارتر بود و با عدالت دم سازتر و خشنودی رعیت را در پی داشته باشد، زیرا خشم توده‌های مردم، خشنودی نزدیکان را زیر پای بسپرد و حال آنکه، خشم نزدیکان اگر توده‌های مردم از تو خشنود باشند، ناچیز گردد.» این علاوه بر تأکید دینی برای احقاق حق مردمان و اعتلای جایگاهشان در نظام حکمرانی، راهبرد حفظ حاکمیت نیز هست.

با حضور و رضایت مردم می‌شود خشم خواص را از سر گذراند، اما رضایت این گروه هرگز در برابر خشم عمومی، نمی‌تواند کمک کار حاکمیت‌ها باشد. دنیای مدرن هم به این مهم واقف است و ناظر به همین دکترین دارد برای ماندگاری ساختار‌های خود برنامه ریزی می‌کند. امام به تحلیل رفتاری این گروه ویژه می‌پردازند که، «خواص و نزدیکان کسانی هستند که به هنگام فراخی و آسایش بر دوش والی باری گران اند و،  چون حادثه‌ای پیش آید کمتر از هر کس به یاری اش برخیزند و خوش ندارند که به انصاف درباره آنان قضاوت شود. اینان همه چیز را به اصرار از والی می‌طلبند و اگر عطایی یابند، کمتر از همه سپاس می‌گویند و اگر به آنان ندهند، دیرتر از دیگران پوزش می‌پذیرند. در برابر سختی‌های روزگار، شکیبایی شان بس اندک است.»؛ واقعیتی که همه ما هم به چشم می‌بینیم و در زندگی تجربه‌ می‌کنیم.

ویژه خواران فقط سر سفره خود را ویژه می‌دانند، اما به گاه نیاز نظام، میدان دار نیستند. اینجا انگار نوبت به مردم می‌رسد که پیش‌تر از سفره رانده می‌شوند به میدان خوانده. در نظام علوی، خواصی چنین را باید از اطراف نظام راند تا جا برای شایستگان از مردم باز شود؛ چه همان گونه که امام دادگر می‌فرمایند؛ «ستون دین و انبوهی مسلمانان و ساز و برگ در برابر دشمنان، عامه مردم هستند، پس، باید توجه تو به آنان بیشتر و میل تو به ایشان افزون‌تر باشد.»

در ادامه حتما بخوانید نیت‌ها محترم، اما قفل فقط با کلید باز می‌شود

 مردم اند که جنگِ تحمیل شده را هم از راه تبدیل به «دفاع مقدس» حماسه می‌کنند و به پیروزی می‌رسانند. مردم اند که در سیل و زلزله، دست هاشان برای کمک تواناست. مردم اند که در عرصه سیاست با حضور فاخر خود، نظام سیاسی را به غنایی استغناآور می‌رسانند. مردم اند که با حضور خود، غیبت خواص را هم بی تأثیر می‌کنند. اما خواص را هرگز ظرفیتی چنین نیست که جای ملت را پر کنند...